فهرست مطالب
مجله پژوهش های قرآن و حدیث
سال چهل و هشتم شماره 1 (بهار و تابستان 1394)
- تاریخ انتشار: 1394/04/10
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحات 1-23عدل مفهومی است که به دلیل انطباق آن بر فطرت نوع بشر، همواره در طول تاریخ موضوع مباحث مختلف الهی و انسانی بوده و از زوایای گوناگون بررسی شده است. در این مقاله با استفاده از روش معناشناسی ایزوتسو، ساختار معنایی این واژه بر اساس گزاره های حاصل از آیات قرآن بررسی می شود. در دستگاه معناشناختی قرآن، واژه عدل با حفظ معنای اصلی که ذاتی کلمه است - با برخی دیگر از مفاهیم اخلاقی و دینی از قبیل قسط، حق، ایمان، علم، صدق و تقوی ارتباط معنایی دارد. بر این اساس، تبیین ارتباط عدل با مفاهیم به دست آمده به عنوان حوزه معنایی این واژه، شاکله اصلی این جستار را تشکیل می دهد.
کلیدواژگان: حق، صدق، عدل، قرآن کریم، قسط، معناشناسی -
صفحات 25-48آیاتی از قرآن به دلیل دارا بودن ویژگی های برجسته محتوایی و بیانی، مرجعیت و جامعیت خاصی در تبیین آموزه های قرآنی یافته و به مرور از شهرت، فراوانی ارجاع و استناد در احادیث و اقوال مفسران برخوردار شده اند. در برخی از تفاسیر معاصر امامیه از این آیات، به عنوان «آیات غرر» یاد شده و معارف ژرفی از درونمایه آنها استخراج شده است. علی رغم استناد به آیات غرر، ماهیت، ملاک ها و شاخص های انتخاب این آیات بیان نشده و مباحث نظری و روش شناختی آن تبیین نگردیده است. در این مقاله، تبیین چیستی معنایی و مفهومی غرر، زمینه های پدیداری آیات غرر، انواع رهیافت ها، اکتشاف و الگوی طبقه بندی این آیات بررسی شده است. غرر قرآنی ریشه در سنت و عترت داشته و به عبارت های تام قرآنی که در موضوع خود در مجموع آیات قرآنی از برجستگی خاص بیانی و محتوایی برخوردار بوده و در تبیین موضوع و پاسخگویی به مسائل آن منحصر به فرد و کارآمد باشند، اطلاق می شوند. دو رهیافت غایت گرا و محتوا گرا میان مفسران معاصر امامیه در انتخاب آیات غرر رایج است. اکتشاف غرر قرآنی بر پایه روش های نقلی، اجتهادی و تراثی ممکن است و الگوی جامع و معیار در این خصوص، طبقه بندی آن ها بر پایه نظریه معرفت دینی در ساحت های پنج گانه اصلی آن است.
کلیدواژگان: تفسیر امامیه، طبقه بندی آیات، غرر آیات، قاعده تفسیری -
صفحات 49-63اختلاف مسلمانان در تشخیص زمان اذان صبح به خاطر عدم فهم دقیق و مشترک از آیه 187 سوره بقره است که برای نخستین بار در سال پنجم هجری زمان فجر صادق را تبیین کرد. اینکه مفهوم نخ سفید و سیاه در این آیه چیست و تشخیص این دو نخ از یکدیگر، دقیقا با چه لحظهای از زمان شکل گیری فجر در افق مصادف می شود، موضوع اصلی این پژوهش است. در این راستا با استفاده از تفاسیر و فنون ادبیات عرب و اشعار دوران جاهلی و همچنین با بهره گیری از احادیثی که در تفسیر و توضیح این آیه وارد شده است و نیز رصدها و مشاهدات نجومی نویسنده، تلاش می شود که معنی و مقصود این آیه تحلیل و بررسی شود و در پایان چنین نتیجه گیری می شود که زاویه ارتفاع منفی خورشید در زمان فجر صادق، 16 درجه زیر افق است.
کلیدواژگان: اذان صبح، اوقات شرعی، فجر صادق، فجر کاذب، قرآن، نجوم -
صفحات 65-87نهاد تعلیم و تربیت یکی از نهادهای گسترده و مهم اجتماعی و برجسته ترین هدف تشکیل آن، پرورش و آماده سازی نسل جوان برای ورود به اجتماع و پذیرش نقش های گوناگون است؛ از این رو شناخت روابط درست میان عناصر اصلی این نهاد، یعنی شاگرد و استاد می تواند یاری گر آن در رسیدن به اهداف خود باشد. خداوند متعال در آیاتی از سوره مبارکه کهف، داستان «جست وجوی مراد» توسط حضرت موسی(ع) (پیامبر اولوالعزم الهی) و یافتن استاد و همراهی با وی را به طور موجز بیان کرده است. در این پژوهش برآنیم تا با بررسی دیدگاه های مفسران از وجوه مختلف عرفانی، اخلاقی، اجتماعی و... پیرامون این آیات و بهره گیری از روایت های تفسیری ذیل آن به برترین آداب شاگردی و استادی دست یابیم و منشور اخلاقی والایی برای فضاهای آموزشی در این رابطه ارائه کنیم. اشتیاق موسی(ع) در یافتن فردی آگاه تر از خود، علی رغم نیل او به مقام نبوت و کلیم اللهی، کوشش و پشتکار و تحمل مشقت های بسیار این راه، نشان از اهمیت بالای فراگیری دانش و توجه به آداب آن در هر مقطعی از زندگی به ویژه بایستگی جست وجوی استادی شایسته دارد. برپایه آموزه های آیات یادشده، مهم ترین آداب شاگردی عبارتند از اظهار تواضع، کسب اجازه از استاد، اطاعت از استاد و رعایت ادب پرسش و در مقابل، احساس تکلیف استاد در مقابل افراد جویای علم، احترام به ارزش های ذاتی شاگرد، آگاه ساختن دانشجو نسبت به دشواری های پیش رو و اتخاذ روش آموزشی درست و متناسب با ظرفیت دانشجو نیز گوشه ای از آداب استادی برگرفته از این آیات است.
کلیدواژگان: آداب، آموزش، استادی، شاگردی، خضر(ع)، موسی(ع) -
صفحات 89-109مولف کتاب «مکتب در فرایند تکامل» در طرحی که در مورد تاریخ اندیشه شیعه امامیه پی ریزی کرده است، درخصوص مواردی از احادیث شیعه که با این طرح ناسازگار به نظر می رسد، مسئله جعلی بودن آن روایات را مطرح کرده است. مواردی را که مولف در مورد آن ها به جعلی بودن حکم داده است می توان به سه دسته تقسیم کرد؛ مواردی که توضیح های مولف درباره علت جعلی بودن آن ها ناکافی به نظر می رسد، مواردی که توضیح های مولف درباره علت جعلی بودن آن ها نادرست به نظر می رسد و مواردی که مولف درباره علت جعلی بودن این روایات، دلیلی ارائه نکرده است. به همین دلیل، در هیچ یک از مواردی که وی مسئله جعلی بودن را مطرح کرده است، از نظر علمی نمی توان به جعلی بودن آن ها حکم داد.
کلیدواژگان: احادیث موضوع، تاریخ اندیشه شیعه، تاریخ حدیث شیعه، دوره شکل گیری تشیع، مدرسی طباطبایی، مکتب در فرایند تکامل -
صفحات 111-132یکی از روش های تفسیری که در عصر حاضر به سبب کوشش های علامه طباطبایی و پس از وی آیت الله جوادی آملی مورد توجه قرار گرفت، روش تفسیری قرآن به قرآن است. برای اثبات حجیت این منهج تفسیری ادله متعددی نقل شده است. یکی از این ادله استناد به احادیث عرض است که در آن، قرآن میزان سنجش صحت روایات دانسته شده و لذا قرآن کریم در تبیین مراد خود بی نیاز از سنت تلقی شده است. با مراجعه به مجموع احادیث عرض و تشکیل خانواده حدیثی آن، آشکار می شود که این استدلال کاستی هایی دارد. این مقاله بر آن است که ابتدا به تبیین استناد مطرح شده بپردازد و سپس کاستی های آن را مورد بررسی قرار دهد. همچنین از آنجا که که آیت الله جوادی آملی از احیا گران معاصر این مکتب تفسیری به شمار می آید، این مقاله بر اساس آراء و نظریه های ایشان نگاشته شده است.
کلیدواژگان: ادله حجیت تفسیر قرآن به قرآن، تسنیم، جوادی آملی، روایات عرض، موافقت و مخالفت با کتاب -
صفحات 133-153الجامع الصغیر سیوطی، یکی از جوامع روایی معروف اهل سنت است که با روش معجم نگاری الفبایی (بر حسب ابتدای روایات) تدوین شده است. این تحقیق به بررسی میزان روشمندی کتاب مذکور در تقطیع روایات پرداخته است.پژوهش حاضر، با روش تحلیل محتوای کمی و بر اساس نمونه ای که به روش سیستماتیک و طبقاتی تهیه شده، به بررسی 400 روایت از روایات این کتاب پرداخته و طبق قوانین علم احتمال، نتایج آن را با خطای پنج درصد به کل کتاب تعمیم داده است. نتایج نشان داده این کتاب، در 3/17 درصد موارد به تقطیع روایات دست زده و در 7/82 درصد موارد، روایات را تقطیع نکرده است. همچنین، در موارد تقطیع، در 5/72 درصد تقطیع درست (غیر مخل به معنا) و در 4/27 درصد موارد تقطیع نادرست وجود دارد. همچنین گونه های تقطیع نادرست و درصد هریک نیز به تفصیل و با ذکر نمونه هایی از هر گونه، و نیز استدلال بر وجه نادرستی آن، بررسی شده است.
کلیدواژگان: تقطیع، الجامع الصغیر، سیوطی، معجم نگاری
-
Pages 1-23Conforming to the nature of human being, justice is some concept that has been the issue of various theological and humanitarian discussions throughout history. This concept has been reviewed from different aspects. Applying Izutsu's method of semantics, the present paper is analyzing the semantic instruction of the word “justice” based on the Holy Quran verses. On the basis of semantic system of holy Quran, the word ‘justice”, while preserving its main meaning as its natural meaning, has a semantic relation to some other moral and religious concepts including: fairness, truth, faith, knowledge, validity, and piety. Accordingly, clarifying the relation between justice and these concepts, as the semantic sphere of this word, is the main goal of the inquiry.Keywords: Holy Quran, Semantics, Semantic Network, Justice, Toshihiko Izutsu
-
Pages 25-48“Ghurar” verses, according to some contemporary Shii-Imami commentaries, refer to the comprehensive quranic expressions which have an explanatory eminence in a specific subject-matter and have a unique and useful feature to explain the matter and resolve its problems. These verses have gained an authority in explaining the quranic teachings, and gradually have become the reference point of many exegetical narrations. The nature and criteria of these verses, however, have not been yet specified, and their theoretical and methodological studies have not been discussed. This paper aims to survey the conceptual nature of these verses, their phenomenal context, and different approaches to them, as well as the methods of exploration and the classification model of them. One can find two teleological and structuralist approaches to introduce the ghurarverses among the contemporary Imami commentators. The exploration of these verses is possible based on narrative, rational and literary methods. The comprehensive standard model for classification of such verses is based on the theory of religious knowledge in its five major realms.Keywords: Ghurar Verses, Classification of the Quranic Verses, Exegetical Rule, Shiite Exegesis
-
Pages 49-63There has been, and still is, a huge difference of opinions on the exact time of true dawn (al-fajr al-sadegh) which is the starting point for the morning prayer as well as fasting. The root of this disagreement among Muslim jurists should be sought in their reading of the 187th verse of the second chapter of the Holy Quran. Using classical Arabic literature and available commentaries of the Quran as well as ahadith and the author’s actual observations, this paper tries to suggest a better interpretation of the verse in question. It is concluded that the time of true dawn can be calculated as the time that sun is 16 degrees under the horizon.Keywords: Astronomical Discussions in the Quran, Azan Sobh, Religious Timetable, True Dawn
-
Pages 65-87The education institution is one of the most wide-ranging and important social institutions, and its most prominent goal is training young people to enter the community and accept different roles. Verses of Surat al-Kahf is the story of the search for master by God’s prophet Moses, finding him and keeping with him. Through examining the views of Quranic commentators on this matter from different aspects: spiritual, moral, social, etc., this article wants to show the best relationship between learners and instructors and the high code of ethics for educational facilities. Moses’ desire to find a person more aware of himself, despite his achieving the rank of prophethood, highlights the importance of learning at any stage of life. According to the teachings of the above verses, the most important duty of learner includes humility, to take permission from insructor, obeying him, etc. On the other hand, the master’s duty is to respect the intrinsic value of the learner, notifying him/her the difficulties ahead and to choose an appropriate training according to his/her capacity.Keywords: Surat al Kahf, Moses (AS), Khidr (AS), Learning, Education
-
Pages 89-109Regarding the formative period of Shii Islam and Shii intellectual history, Seyyed Hosein Modarresi Tabatabayi in his work (“Maktab dar farayande takamol”) proposed a plan according to which he claimed that some of the Shii traditions (ahadith) which are not consistent with his plan, are fictitious. Examining the sufficiency and correctness of his arguments, we can classify his claims on the Shii traditions (ahadith) to three groups:-The cases about which his arguments seems not to be sufficient.-The cases about which his arguments seems not to be correct.-The cases about which he has some claim without any reason. So, in all the cases, it cannot be shown that these traditions (ahadith) are fictitious.Keywords: Ficticious Traditions, Formative Period of Shii Islam, Intellectual history of Shiah, Maktab dar Farayande Takamol, Modarresi Tabatabayi
-
Pages 111-132One of the exegetical methods coming into focus in the contemporary era due to the efforts of Allameh Tabatabai and then by Ayatollah Javadi-Amoli is the Quran-to-Quran interpretive method. Various arguments have been proposed for the validity of this method. One of these is that the traditional Islamic narratives consider the Quran as the criterion for assessing the validity of narrative. By the same method, the Quran is considered to be independent of the Islamic tradition for an explanation of its intentions. By reference to the collection of Islamic traditional narratives, it is found that this argument faces several shortcomings. The present study aims to elaborate this argument and then analyze its shortcomings. Furthermore, as he is one of the contemporary revivers of this school of exegesis, the present study is based on the views and theories of Ayatollah Javadi-Amoli.Keywords: Quran, to, Quran Exegetical Method, Tasnim Interpretation, Islamic Narratives, Ayatollah Javadi, Amoli, Allameh Tabatabai
-
Pages 133-153Al-Suyuti's Al Jamea Al Saghir is a famous narrative collections of Sunnite compiled alphabetically in terms of initial letter of narratives. This study is to assess methodical degree of aforementioned book in field of dissection of narratives. The present study, based on the systematic hierarchical approach is provided by quantitative content analysis, assesses 400 narratives from this book. While generalizing the results of this book, error rate becomes 5%, so the confidence interval is 95%. The results show that this book performed hadith dissection in 17.3 percent of cases, but it did not perform it in 82.7 percent of cases. About 72.5 percent of dissection cases are accurate ones but 27.4 percent of them are not. The species of inaccurate dissections and their percentages are assessed in detail and some examples from each species along with some reasons about their inaccuracy are given here.Keywords: Hadith Dissection, Al Jamea Al Saghir, Al, Suyuti, Lexicography
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.